Moment równonocy wiosennej, który przypadnie 20 marca 2025 roku o godzinie 10:01 czasu polskiego, to kluczowe wydarzenie w astronomii, oznaczające początek astronomicznej wiosny na półkuli północnej.
W tym czasie Słońce przechodzi przez punkt Barana – jedno z dwóch miejsc przecięcia ekliptyki z równikiem niebieskim. Ekliptyka to pozorny tor ruchu Słońca widoczny na sferze niebieskiej, wynikający z orbity Ziemi wokół Słońca, a równik niebieski stanowi przedłużenie równika ziemskiego w przestrzeń kosmiczną.
Co ciekawe, punkt Barana wcale nie znajduje się w konstelacji Barana. Był w niej położony około 2 tysiące lat temu, ale na skutek precesji osi obrotu Ziemi, punkt ten przesuwa się po ekliptyce i obecnie znajduje się w gwiazdozbiorze Ryb, a za kilkaset lat przesunie się do gwiazdozbioru Wodnika.
Pory roku zawdzięczamy połączeniu ruchu obiegowego Ziemi dookoła Słońca z nachyleniem osi obrotu Ziemi do płaszczyzny jej orbity (i tym samym też do płaszczyzny ekliptyki). Powoduje to, że w ciągu roku zmieniają się warunki oświetlenia poszczególnych obszarów na powierzchni Ziemi: maksymalna wysokość Słońca nad horyzontem i długość dnia od wschodu do zachodu Słońca, co wpływa w szczególności na panujące temperatury.
Istnieje kilka rodzajów pór roku.
Astronomiczne pory roku są wyznaczane na podstawie momentów górowania Słońca nad równikiem lub zwrotnikami. Kalendarzowe pory roku trwają w okresach pomiędzy określonymi dniami roku. Klimatyczne pory roku definiuje się na podstawie średnich temperatur.
Istnieją też fenologiczne pory roku, wyznaczane na podstawie rozwoju przyrody (wypuszczania liści, kwitnienia, rozsiewania nasion, zrzucania liści dla określonych gatunków roślin).
Chociaż nazwa "równonoc" sugeruje, że dzień i noc są równej długości, w rzeczywistości dzień jest nieco dłuższy. Jest to spowodowane kilkoma czynnikami. Po pierwsze, wschód i zachód Słońca definiowane są jako momenty, w których górna krawędź tarczy słonecznej dotyka odpowiednio wschodniego lub zachodniego horyzontu, a nie gdy cały dysk słoneczny przechodzi przez horyzont.
Po drugie, refrakcja atmosferyczna, czyli załamanie światła w atmosferze Ziemi, powoduje, że Słońce wydaje się wyżej na niebie, niż jest w rzeczywistości, co wydłuża czas jego widoczności.
Dzień później, 21 marca, rozpoczyna się wiosna kalendarzowa, trwająca do 21 czerwca. Ten okres charakteryzuje się wydłużającymi się dniami i wyraźnym wzrostem aktywności biologicznej na półkuli północnej. Zjawisko równonocy oraz jej konsekwencje stanowią nie tylko ważny element obserwacji astronomicznych, ale także odgrywają istotną rolę w zrozumieniu ruchu Ziemi i jej interakcji ze Słońcem.
Comments